Waarom is overgewicht juist voor rolstoelers zo ongezond?

Dwarslaesie & voeding expert Annemarie de Vries-Postma:

Rolstoelers hebben een lager energieverbruik dan lopende mensen en daardoor een groter risico op onder andere obesitas. Volgens een studie van het NHIS in de VS (National Health Interview Survey) uit 2008, komt iemand met een dwarslaesie vanaf het moment van het ontstaan ervan, gemiddeld 2 kilo per jaar aan.

HOEVEEL LAGER IS HET ENERGIEVERBRUIK?

Annemarie: “Je metabolisme is, afhankelijk van het niveau van je laesie, of je type handicap, zo’n 14-27% lager dan mensen die niet in een rolstoel zitten. Dat is echt iets om heel goed bij stil te staan. Je spiermassa neemt af en je vetpercentage neemt toe (of: je vetvrije massa neemt af). Als je altijd zit verbrand je gemiddeld ca. nog slechts 1 calorie per minuut. Vrijwillig sedentaire mensen (die overmatig zitten door werk of leefstijl) kunnen dit nog enigszins compenseren door beweging. Dit kunnen rolstoelers niet”.

WAAROM IS OVERGEWICHT VOOR ROLSTOELERS EXTRA ONGEZOND?

“Overgewicht telt voor rolstoelers vele malen zwaarder dan voor lopende mensen. Een paar kilo te veel kan al ernstige gezondheidsgevolgen hebben. Dit omdat er doorgaans weinig spiermassa tegenover staat. Rolstoelers hebben, naast weinig spierfunctie, ook weinig spiermassa en die neemt met de jaren alleen nog maar af”.

ROLSTOELERS HEBBEN VAAK LAST VAN “VERBORGEN OVERGEWICHT”
WAT IS DAT?

“Dat is overgewicht wat je meestal niet meteen zo duidelijk ziet (hoewel vet rondom de buik vaak een indicatie is), maar dat wil niet zeggen dat het er niet is. Het is ‘innerlijk vet’ dat met het blote oog vaak niet of nauwelijks te zien is. Dit wordt ook wel ‘visceraal vet’ genoemd. Dit is een gevaarlijke vorm van vet, dat zich nestelt rondom de organen en een verhoogd ontstekingsniveau in het lichaam (inflammatie) veroorzaakt, en zorgt voor een hoog risico op hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol, diabetes type 2, hart- en vaatziekten, osteoporose en bepaalde vormen van kanker”.

HET IS DUS NIET ALTIJD: SLANK DUS GEZOND?

“Nee, zeker bij rolstoelers niet. Je kunt bijvoorbeeld 1.75 m zijn, 53 kg wegen, een zeer fysiek actief leven leiden (of zelfs toprolstoelsporter zijn), een zogenaamde ‘perfecte’ BMI hebben, en toch een innerlijk vetpercentage hebben van boven de 40. Wij zien dit in de praktijk bij onze metingen helaas vaak (ook bij rolstoeltennissers, rolstoelbasketballers en handbikers). Veel rolstoelers denken dan ook onterecht: “Ik sport, ik ben slank dus gezond”. Terwijl ze in werkelijkheid vaak (morbide) obees zijn, zonder dat ze dat beseffen. Ze hebben dus een veel groter risico op diabetes, hart- en vaatziekten, beroerte en overlijden dan dat er wordt verondersteld als er wordt uitgegaan van gewicht en BMI - in plaats van dat de lichaamssamenstelling gemeten wordt”.

HOE WEET JE OF JE VERBORGEN OVERGEWICHT HEBT?

Dit type vet is niet te meten met een weegschaal. Door middel van een BodPodmeting of een meting met de InBody Body Composition Analyzer, meet je spiermassa, vetmassa en het visceraal (innerlijk) vetniveau. Een dergelijke meting vertelt dus veel meer over de gezondheidssituatie en jouw specifieke gezondheidsrisico’s als rolstoeler dan gewicht en BMI. Ik raad aan om als rolstoeler minimaal 1 of 2 keer per jaar een dergelijke meting te doen – en bij verandering van eetpatroon zelfs vaker, zodat je het effect van je nieuwe eetgewoonten goed kunt zien. Een dergelijke meting is makkelijk, betaalbaar en nauwkeurig. De ervaring leert dat dit vaak enorm motiveert om vol enthousiasme op de nieuw ingeslagen gezonde weg door te gaan”.

WAT ZIJN DE 3 BESTE TIPS OM GEWICHT EN INNERLIJK VET TE VERLIEZEN?

1. Focus op vezels! Uit meerdere onderzoeken blijkt dat mensen die veel vezelrijke voeding eten over het algemeen een lager gewicht hebben. Ook hebben deze mensen minder lichaamsvet dan mensen die vezelarm eten. Een maaltijd met vezelrijke voeding zorgt ervoor dat je lang verzadigd blijft. Dit voorkomt dat je snel weer trek krijgt, met name in iets zoets en voorkomt eetbuien gedurende de dag.
   Hoeveel vezels?! Streef naar het eten van ca. 40 gram vezels per dag. Tellen is niet nodig. Door een paar simpele food-swaps kun je je vezelinname al heel makkelijk verhogen. Vervang witbrood en bruin brood door écht volkorenbrood, zuurdesembrood of haverbrood. Vervang kaas of vleesbeleg door hummus, plakjes avocado en/of tomaat. Vervang ontbijtgranen met suiker door havermoutpap met blauwe bessen of plantaardige yoghurt met quinoa of boekweit pops en hennepzaad. Voeg wat fruit toe aan je ontbijt of pak een appel of banaan als je haast hebt en sla voorál de dierlijke producten over. Ook een groene smoothie is een perfecte manier om vezels binnen te krijgen. Dat zet in korte tijd en op de lange termijn zoden aan de dijk. Als je menu ‘plant-strong’ is, krijg je de vezels binnen die je nodig hebt.

2. Eet minder vet Door vlees, kaas en eieren uit je eetpatroon weg te laten, verwijder je ook een aanzienlijke hoeveelheid vet uit je maaltijden (en snacks). Dit helpt enorm om de kilo’s eraf te houden omdat 1 gram vet (van bijvoorbeeld varkensvlees, rundvlees) al 9 calorieën bevat. Vergelijk dat eens met 1 gram koolhydraten uit zoete aardappelen, brood of bonen, waarin maar 4 calorieën zitten… Focussen op vezels heeft dus vele voordelen.

3. Drink water Vergeet niet om voldoende water te drinken. Vezels moeten “zwemmen”. Ze hebben vocht nodig om op te kunnen zwellen. Krijgen ze dat niet, dan zorgen ze voor verstopping. Met het drinken van ca. anderhalve liter per dag haal je het meeste uit je vezelrijke eetpatroon.