Gezonde voeding van levensbelang voor rollers

In een rolstoel zitten levert veel meer gezondheidsproblemen op dan de meeste van ons weten. Wat gebeurt er allemaal in je lichaam als je in een rolstoel terechtkomt? Hoe zorg je dat je fit en op gewicht blijft? WijRollen sprak erover met leefstijlexpert en senior ervaringsdeskundige Annemarie de Vries-Postma (aka ‘The Sitting Chef’). Zij zal hier elke maand achtergrondinformatie, tips, tricks en lekkere recepten delen om direct met een gezonde leefstijl aan de slag te kunnen gaan.

Geldt het voor álle rolstoelers dat ze zulke hoge gezondheidsrisico’s lopen?

Annemarie: “Ja. Het is wel zo dat de een meer kampt met complicaties dan de ander. Toch geldt voor iedereen met een rolstoelbestaan dat er vele gezondheidsrisico’s op de loer liggen. Rolstoelers behoren tot de hoogste risicogroep voor onder meer obesitas, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Maar liefst 70% van de rollers is obees, het merendeel heeft diabetes en slikt massa’s medicijnen, van diabetesmedicatie tot antibiotica, cholesterolverlagers, pijnstillers en antidepressiva. Veel mensen met een handicap belanden al op jonge leeftijd aan de zijlijn van het leven door een complexe mix van ernstige gezondheidsklachten of ze overlijden veel te jong. Daarnaast hebben mensen met een dwarslaesie meestal ook nog last van chronische moeheid, darmproblemen, depressie, blaas- en nierproblemen. Bovendien hebben ze een verhoogd risico op vele vormen van kanker en krijgen ze te maken met versnelde veroudering.”

Waarom leidt een rolstoelbestaan tot zulke hoge gezondheidsrisico’s?

Annemarie: “Omdat veruit de meeste mensen met een dwarslaesie te maken hebben met bijvoorbeeld een trager werkend sympathisch zenuwstelsel. Of ze hebben een lager energieverbruik dan lopende mensen, een verstoord metabolisme, een calorieverbranding van nog slechts maximaal 1 kcal per minuut, een slinkende spiermassa, slaapapneu of slaapproblemen. Dit is ook de oorzaak dat een voedingsstoffentekort, oftewel ondervoeding, veel voorkomt bij rolstoelgebonden mensen. Deze secundaire gezondheidscomplicaties stellen enorme extra eisen aan je lichaam. Dat moet namelijk meer hoogwaardige eiwitten, essentiële vetzuren en voedingsstoffen, vitaminen en mineralen leveren. Daarom is gezonde, overwegend plant-based, hoogwaardige voeding na het krijgen van je handicap nóg belangrijker dan daarvoor. Op die manier kun je voldoen aan de verhoogde voedingsbehoefte van je lichaam: direct na het oplopen van je letsel, tijdens je revalidatie en gedurende je verdere leven”.

Wat is precies de oorzaak van de hoge risico’s voor rollers?

Annemarie: “Doordat je grootste spiergroep niet werkt en de spiermassa in je benen na verloop van tijd ook alleen maar afneemt (spierdystrofie). Bedenk dat elk been staat voor 16% spiermassa. Dus als je aan beide benen verlamd bent, mis je sowieso al 32% spierfunctie en spiermassa, nog even los van het slinken van de spieren door de jaren heen. Dit is één van de voornaamste redenen waarom een rolstoelleven zo ongezond is. Want als je je benen niet meer beweegt, is je metabolisme ernstig verstoord. Dit houdt in dat na maaltijden je bloedsuikerspiegel gaat pieken en blíjft pieken.

Je lichaam kan de verzadigde vetten en suikers die je erin stopt, niet goed verwerken. Dit geldt natuurlijk ook voor de dingen die je lichaam als suikers ziet, zoals koek, muesli, brood, pasta, aardappelen en witte rijst. Bij rolstoelers blijft die bloedsuikerspiegel pieken met alle gevolgen van dien: overgewicht, diabetes type 2, ontstekingen van de vaatwanden en dus hart- en vaatziekten en een verhoogd risico op een hartinfarct of een beroerte. Wist je dat voor iedereen die de hele dag zit het risico op een hartinfarct net zo groot is als voor mensen die stevig roken? Ook moeheid, slecht genezende wonden en depressie houden trouwens verband met hoge bloedsuikerspiegels”.

Is er ook goed nieuws?

Annemarie: “Oh absoluut! Het goede nieuws is dat je, vooral met de juiste voeding, héél veel invloed op je eigen gezondheid hebt; veel meer dan de meeste rolstoelers denken. Daar ben ik zelf, na 41 jaar rolstoelbestaan, het levende bewijs van. Wat je eet, is de belangrijkste beslissing die je elke dag neemt voor je gezondheid. Er is een sterke relatie tussen voedingsgedrag en chronische ziekten. Je kunt dus vandáág, meteen bij je volgende maaltijd, al beginnen met je gezondheid in eigen hand te nemen. En we zien, elke dag weer, wat een ongelooflijk verschil dit al in enkele weken, en soms zelfs in enkele dagen, kan maken. Het is interessant en leuk om de inmiddels ruim 1.200 rollers in de Facebookgroep The Sit Smart Diet te volgen. Zij eten allemaal in meer of mindere mate volgens het Sit Smart dieet, inspireren en motiveren elkaar en delen hun ervaringen en successen.

Heb je alvast 5 Sit Smart tips voor ons?

Annemarie: “Het is geweldig voor je zittende lijf als je vanaf vandaag meteen met deze 5 dingen zou beginnen:

1. Voeg een groene smoothie toe aan je dagelijkse eetpatroon (van bijv. boerenkool of rauwe broccoli, ½ citroen met schil, een groene appel, blauwe bessen, lijnzaad en verse gember).
2. Stop of minimaliseer het eten van snelle koolhydraten (zoals suiker, snoep, witbrood, crackers, witte rijst, gewone aardappelen, pasta).
3. Minimaliseer het eten van vlees en zuivel. Kies liever voor vis, en dan bijv. 1 of 2 keer per week.
4. Eet rustig en kauw goed. Hierdoor is je voeding beter verteerbaar, neemt je lichaam de voedingsstoffen er beter uit op en bereik je sneller een verzadigd gevoel (waardoor je afvalt).
5. Probeer minimaal 1 ½ liter water per dag te drinken. Gekookt water (dus thee zonder thee) is voor veel mensen vaak het makkelijkst en reinigt ook nog eens je lever.

Meer over Annemarie

Voeding- & dwarslaesie-expert Annemarie de Vries-Postma (1969) is hoofdredacteur van het tijdschrift Leefstijl als medicijn en schreef 23 boeken over persoonlijke groei, zelfontwikkeling en gezondheid. In 2015 ontwikkelde ze, samen met revalidatiearts dr. Kees Hein Woldendorp, ‘Het Sit Smart Dieet’, de eerste evidence-based voedingsmethode, die specifiek gericht is op de unieke behoeften van mensen met een dwarslaesie (of met een rolstoelgebonden bestaan door een andere neurologische oorzaak). Sinds 2019 is Annemarie lid van de Task Force Lifestyle Medicine van het American Congress of Rehabilitation Medicine (ACRM) en Harvard University.