Rolmodel zijn voor mensen zonder handicap

Kan je als roller een rolmodel worden voor jouw omgeving? Schrijfster en kindercoach Yvette den Brok was erg verrast toen ze te horen kreeg dat zij dat was.

Dat je als persoon met een handicap veel baat kunt hebben bij rolmodellen, dat is zo langzamerhand wel bekend. Het gaat er dan om dat je iemand met een handicap ziet die iets gepresteerd heeft dat jij voor jezelf steeds als onmogelijk had gehouden Zo’n persoon laat je denken: ‘Het kan dus wel!’

Rolmodellen in alle soorten en maten

Voor veel gehandicapte mensen is Jan Troost zo’n rolmodel. Als rolstoelgebruiker-met-broze-botten kwam hij zo ongeveer zijn hele leven op voor een rolstoeltoegankelijke samenleving. Voor veel gehandicapte mensen is Troost vast en zeker ook een rolmodel omdat hij getrouwd is, kinderen heeft gekregen en een groot netwerk van goede mensen om zich heen heeft opgebouwd.

Zelf heb ik een paar rolmodellen. Sue en Bob Jamieson uit Engeland bijvoorbeeld. Zij zijn beide, net als ik, zwaar spastisch. Ik zocht, en vond hen, toen ik zelf aan kinderen begon te denken en niet zeker wist of ik met mijn spastische lichaam een goede moeder kon zijn. Sue en Bob hadden drie kinderen en na een paar logeerpartijen, bij hen en hier bij ons, wist ik het: ‘Ik kan het!’

Ook Lydia La Rivière Zijdel is een rolmodel voor mij. Zij gaf zelfverdedigingscursussen aan gehandicapte vrouwen en aan jongeren met een handicap. Daarover schreef ze verschillende boeken en artikelen en ze leerde andere vrouwen om ook zulke cursussen te geven. Van Lydia leerde ik niet alleen om mezelf te verdedigen, maar ook dat ik met mijn handicap prima les kan geven.

Zo zijn er steeds weer mensen met handicaps in mijn leven geweest die bij grote of kleinere levensvragen rolmodellen voor me waren. Gehandicapte mensen van wie ik afkeek en leerde dat ik met (en soms zelfs dankzij!) mijn handicap van alles kan, als ik het maar gewoon doe. Ik denk en hoop dat dit voor alle gehandicapte mensen geldt. Want lessen van mensen die ook gehandicapt zijn en weten waar je tegenaan kunt knallen, verrijken je leven.

Wauw! Ik ben rolmodel voor een niet-gehandicapt persoon

Laatst kwam daar nog een dimensie bij. Ik stond met mijn Bijzonder Intuïtieve tekening, die ik met mijn hoofspriet maak, op een soort kunstmarkt. Daar raakte ik in gesprek met een niet-gehandicapte vrouw die interesse had in mijn werk. Ze keek met volle belangstelling naar een filmpje dat bij mijn kraampje werd afgespeeld en waarop te zien is hoe ik teken. We praatten er aardig op los over mijn werk, mijn handicap en mijn leven. Daarna ging het al snel over haar leven en haar werk. Over het leven als vrouw, mét of zonder handicap. Alles kwam voorbij.

“Voor mij ben jij een rolmodel, Yvette”, vertrouwde ze me ineens toe. Het beruchte kwartje wilde niet vallen. In een sneltreinvaart ging er van alles door mijn gedachten. Had ik iets gemist? Is zij ook gehandicapt? Daar was in ieder geval niets van te zien. Heeft ze een soms een onzichtbare handicap? Dat was in ons gesprek helemaal niet ter sprake gekomen. Kan ik een rolmodel zijn voor een niet-gehandicapte vrouw? Daar had ik nog nooit echt bij stilgestaan.

Ze zag blijkbaar mijn verbaasde gezicht vol vraagtekens en begon te vertellen. “Ik begrijp dat jij gehandicapt bent, en dat je weinig andere keus hebt dan de dingen maar te doen zoals het wel lukt. Maar het moet je ontzettend veel energie kosten.”

“Klopt”, hoorde ik mezelf ietwat verlegen zeggen.

“En je moet ook heel creatief en vindingrijk zijn.” Weer kon ik wat ze zei niet ontkennen.

Ze stapte op. ”Ik moet gaan”, zei ze, “maar we komen elkaar vast wel weer tegen. Maar onthoud wat ik zei. Voor mij ben jij een rolmodel. Jij leert me dat alles kan, als je het maar doet. Dat kunnen veel meer mensen zonder handicap van jou leren.”

We namen afscheid. De zin ‘ Alles kan’ blijft niet alleen in mijn hoofd doorzingen, want ik hoor het die middag nog een paar mensen diezelfde zin zeggen als ze mijn werken bekijken.

Ze heeft gelijk, denk ik. Wij – mensen met handicap - kunnen een rolmodel zijn. Niet alleen voor andere gehandicapte mensen, maar ook voor mensen zonder handicap. Gewoon door de dingen te doen, zoals wij ze doen.

Trots zijn op je handicap

Sinds de ontmoeting met die vrouw kan ik trots zijn op mijn handicap. Wéér trots zijn op mijn handicap, moet ik zeggen. Want in mijn jonge jaren voelde ik die trots ook. Mijn handicap was vaak wel lastig, maar ik fikste het er wel mee. Als jonge griet zei ik dat ook regelmatig. Maar dan werd ik raar aangekeken.

Trots zijn op een handicap. Dat kan toch niet in deze op perfectie gerichte samenleving? Als je zegt dat je trots bent op je handicap wordt al gauw gedacht dat je je handicap niet hebt geaccepteerd. Dat je jezelf overschreeuwt. Maar de handicap is verdorie een stuk van jezelf, van wie je bent. Want zonder handicap was je heel iemand anders.

Een lange tijd heb ik mijn trots mij laten afpakken. Dit gebeurde doordat sommige mensen lieten merken dat ze dachten dat ik mijn handicap niet aanvaarde. Dat ik stoer deed om de pijn van de handicap maar niet te hoeven voelen. Maar een handicap doet geen pijn. Tja, misschien soms een beetje, door spierspanningen, krampen, decubitus en dat soort ongemakken. Maar merken dat een deel van jezelf er niet mag zijn in de ogen van anderen. Dat doet veel meer pijn.

De vrouw die ik op de kunstmarkt ontmoette, heeft me mijn trots op mijn handicap weer teruggegeven. Dit deed ze door mij uit te leggen waarom ik voor haar en voor veel andere niet-gehandicapte mensen een rolmodel ben als ze me willen zien zoals ik ben.

Zoals ze voorspelde kwamen wij elkaar een paar weken na de kunstmarkt stomtoevallig op een heel andere plek weer tegen. ”Laat je niets wijsmaken, Yvette”, zegt ze. ”Jij bent sterk en een rolmodel voor velen.”

Laten wij – mensen met een handicap – dat vaak en duidelijk tegen onszelf en elkaar zeggen.