In de Regenboogstoel: Twee vlaggen uit?

Juni is Pridemaand. Voor mij vooral reden voor een kleine terugblik. Op 17 mei 1990 werd homoseksualiteit officieel geschrapt van de lijst van psychische ziektes. Daarom is 17 mei de Internationale Dag tegen Homofobie, Bifobie, Transfobie en Interseksefobie. De afgelopen 32 jaar zijn we ver gekomen. Toch valt er ook nog veel te verbeteren.

Begin dit jaar stemde de Tweede Kamer tijdens de tweede lezing in met de wijziging van artikel 1 van de grondwet. Een grondwetswijziging moet namelijk twee keer met tweederde meerderheid worden aangenomen, door de Eerste én de Tweede Kamer. Met dit heugelijke feit is de verankering van handicap en seksuele gerichtheid erg dichtbij! De laatste hindernis is de tweede lezing van de grondwetswijzing door de Eerste Kamer. Dit lijkt echter geen probleem te worden. Het voorstel heeft grote steun, zowel binnen als buiten de regeringscoalitie.

Het uitbreiden van artikel 1 is vooral symbolisch. In Nederland hebben we namelijk geen gerechtshof, waar de burger met de grondwet in de hand zijn/haar/hun recht kan halen. Is het dan toch tijd dat ik als homo in een rolstoel twee vlaggen uithang om dit heugelijke feit te vieren tijdens het aankomende Pride-seizoen?

Activistische disbalans

Waar de media-aandacht begin dit jaar vooral uitging naar de LHBTI+rechten die hiermee waarschijnlijk expliciet de grondwet binnenkomen, was er veel minder aandacht voor de andere kant van deze overwinning. De rechten van mensen met een handicap worden ook de grondwet ingeloodst! Maar hier hoor je veel minder over… Waarom zou dat zijn? LHBTI+activisme heeft een lange voorgeschiedenis. Daarin is vanaf het eerste moment gestreden tegen de criminalisering en het onbegrip, waar de regenbooggemeenschap mee te maken kreeg – en nog steeds krijgt.

Als ik dat vergelijk met het activisme van mensen met een handicap, lijkt het veel lastiger om de punten die vaak al decennia spelen, op de politieke agenda te houden. Dit heeft volgens mij alles te maken met hoe men naar mensen met een beperking kijkt. Wij worden door de Nederlandse samenleving vaak gezien als ‘stuk’ en zielig. Dit komt onder andere door de lange geschiedenis van verwijdering uit de samenleving. Mensen met een handicap werden immers lange tijd aan het zicht onttrokken, omdat we in instituten in de bossen leefden.

Mensen met een handicap hebben geen eigen Pride – althans, niet in Nederland. De eerste Disability Pride in 2013 heeft nooit een vervolg gekregen. In andere landen zijn er wel Disability Prides. Maar ook daar zijn ze veel kleiner en minder bekend dan de algemeen bekende Gay Prides. Het zal de meeste lezers dan ook verbazen dat er wel degelijk een Disabilty Pride-vlag is. Trots is zeker iets wat ik mij en mijn mede-activisten binnen de beweging toewens!

VN-verdrag Handicap en LHBTI+rechten

Het is niet de eerste keer dat een wet mij hoopvol naar de toekomst doet kijken. Zes jaar geleden ratificeerde Nederland als een van de laatste landen ter wereld (!) het VN-verdrag voor rechten van mensen met een beperking. Stel je eens voor dat Nederland een verdrag over de LHBTI+rechten als laatste had geratificeerd. Het land zou terecht te klein zijn!

Zet dit gedachtenexperiment nog even voort: stel dat er een manier zou zijn om de rechten van de regenbooggemeenschap nog beter te beschermen door tussenkomst van een VN-comité. Maar dat dit comité door politieke onwil niet de rechtsmacht krijgt om dit mogelijk te maken. Nogal vreemd, niet? Precies dit is er aan de hand met de mensenrechten van mensen met een beperking! Nederland heeft namelijk het zogenaamde facultatieve protocol niet geratificeerd. Mensen met een beperking hebben nu wel mensenrechten, maar we kunnen een schending van onze mensenrechten nergens echt aankaarten. Daardoor is het VN-verdrag Handicap een nagenoeg loze belofte gebleken.

Ergens in de gevestigde politiek als geheel zit dus een weerwil om écht werk te maken van een toegankelijke wereld voor iedereen. Hoe zou het voor jou zijn als horeca en het openbaar vervoer niet zonder meer toegankelijk voor je zouden zijn, vanwege iets zo fundamenteel menselijks als je seksualiteit?

Het lijkt nu misschien of ik als een moraalridder de vinger wil heffen richting de Regenbooggemeenschap. Maar ook de activisten die zich inzetten binnen de gehandicaptenbeweging moeten zich bewust worden (en blijven) van de interne diversiteit die de beweging rijk is. Denk dan vooral aan activisten van kleur, mensen met aangeboren en niet aangeboren beperkingen en natuurlijk gender- en seksuele diversiteit. Het antwoord ligt in bondgenootschap.

Bondgenootschap

Laten we hopen dat de koppeling die met deze grondwetswijziging tot stand is gebracht, geen gelegenheidscoalitie blijkt. Hopelijk blijven activisten uit beide groepen elkaar vinden en strijd voeren, met de mensen op het snijvlak van beide doelgroepen voorop. Want het lijkt misschien of ik denk dat de LHBTI+emancipatie ‘af’ is. Dit is beslist niet waar! Volgens organisaties die bijhouden hoe het gesteld is met de regenboogrechten, daalt Nederland al jaren. Waar wij vroeger koploper waren, zijn we nu een middenmoter die bezig is af te zakken naar de achterhoede.

Bondgenootschap kan zich heel goed wortelen in een gemeenschappelijke geschiedenis van verdrukking. Internationaal is hier een heel sprekend voorbeeld van te vinden. In het verhaal over de ‘sit-in’ door gehandicapte activisten de Netflix-documentaire Crip Camp wordt duidelijk dat er hele mooie dingen gebeuren als de regenbooggemeenschap en handicapbeweging elkaar vinden. Een lesbische persoon werpt zich op om de persoonlijke verzorging van de sit-in activisten op zich te nemen.

Mijn ideaalbeeld van een Pride is dan ook dat deze in de geest van bondgenootschap wordt georganiseerd, zodat ik écht twee vlaggen kan uithangen!