André Kuipers: “Een astronaut die normaal in een rolstoel zit, dat kan prima”

Het lijkt misschien verre toekomstmuziek: een rolstoelgebruiker die als astronaut mee gaat op ruimtemissies. Toch is het minder gek dan je zou denken. Het Europees ruimteagentschap ESA is bezig met het para-astronaut project, wat als doel heeft om te kijken of het mogelijk is om de eerste astronaut met een beperking de  ruimte in te sturen. Tijdens de open dag van ESA ging een delegatie van de WijRollen redactie in gesprek met Lucy van der Tas, Head of Talent Acquisition en onze eigen vaderlandse astronaut André Kuipers.

De ESA, European Space Agency, is zich de laatste jaren duidelijker aan het profileren op het gebied van diversiteit en inclusie. Sinds 2019 zijn mensen met een beperking ook meer in het vizier gekomen. De jaarlijkse ESA Open Day op 2 oktober was exclusief toegankelijk gemaakt voor mensen met een beperking en begeleiders. Een mooie gelegenheid voor de WijRollen redactie om eens kennis te maken met de ruimtevaart en de experts te spreken over een inclusieve werkvloer binnen de ruimtevaartindustrie.

De toegankelijke ESA Open Day

De dag werd geopend door de Franco Ongaro, directeur Technology, Engineering and Quality van ESA, samen met André Kuipers en Rick Brink. Daarbij werd duidelijk dat zowel op de werkvloer als tijdens publieksevenementen de ESA steeds toegankelijker en inclusiever wil worden. Een paar honderd mensen met een beperking en begeleiders waren aanwezig en konden na de opening verschillende ruimtes in. Daar stonden tientallen ESA medewerkers en onderzoekers klaar om met het publiek in gesprek te gaan bij verschillende informatiestands en presentaties. Voor velen werd het een unieke en zeer leerzame dag. Voor ESA was het ook zeer leerzaam, want ze willen graag van het publiek horen wat er nog verbeterd kan worden, zodat de jaarlijkse open dag vanaf nu altijd goed toegankelijk wordt.

De dag werd afgesloten met een presentatie van André Kuipers over zijn ervaringen als ruimtereiziger. Het publiek luisterde ademloos en ging daarna in gesprek met de astronaut. Hij nam rustig de tijd om vragen te beantwoorden en ging lachend met iedereen op de foto. Aan alles was te merken dat mensen genoten van deze leerzame en leuke dag.

André Kuipers in een rolstoel en als revalidant?

Aan het eind van de dag neemt André Kuipers zelfs de tijd om met de kleine delegatie van de WijRollen redactie in gesprek te gaan. De eerste vraag die gesteld werd: of hij ooit zelf in een rolstoel heeft gereden? “Nee en dat lijkt mij best een pittige klus. Het voordeel van de ruimte is dat je zweeft. Je hebt eigenlijk geen vloer om op te lopen. De vloer staat dan ook vol met spullen, want je zweeft er overheen. Dat heb je niet als je met een rolstoel door mijn geboortestad Amsterdam gaat, want dan staat er wel van alles in weg. Ik denk dat het heel lastig is.”

Toch heeft ook André wel de ervaring van een revalidatietraject nadat hij terug op aarde kwam. “Ondanks dat je twee uur per dag moet sporten, is je lichaam heel anders als je terugkomt. Je bent je coördinatie kwijt, je evenwichtsorgaan is in de war. Zodra je je hoofd draait begint alles te tollen. Als je je arm optilt is het net of er een grote magneet je arm naar beneden trekt, want je bent dat gewicht niet meer gewend, Je struikelt, omdat je niet meer voelt wat je benen doen. Je laat dingen uit je handen vallen, omdat je denkt dat alles blijft zweven. Ik moest oppassen met trappen, omdat je denkt dat je naar beneden kan zweven. Daarna had ik drie maanden spierpijn. Ondanks het dagelijkse sporten, had ik overal pijn in spieren en spiertjes die ik na al die tijd weer ging gebruiken. Je hebt ook botverlies, vooral in het dragende bot. Het is onduidelijk of dat nog overgaat. Twee astronauten hebben eenmaal op aarde hun heup gebroken.

André Kuipers neemt rollersvlag in ontvangst

 Namens de WijRollen redactie en partner Ictoria overhandigde Nadia van den Heuvel een WijRollen vlag aan André Kuipers. Het is natuurlijk bedoeld voor de allereerste rollende astronaut die ooit op de maan of een andere planeet zal landen. Zodat deze grote stap voor de rollergemeenschap gemarkeerd kan worden. Hoe denkt André over een eventuele rollende collega?

 “Collega-astronaut Samantha Cristoforetti zei: We zijn allemaal beperkt in de ruimte. Want je kan niet lopen of zitten in de ruimte. Je benen gebruik je helemaal niet. Rollen zul je natuurlijk niet doen in de ruimte, want je zweeft, maar een collega die normaal in een rolstoel zit, dat is eigenlijk helemaal prima, want iedereen verplaatst zich door zich af te duwen met de handen, dus ik zie geen verschil.”

“Diversiteit zit in het DNA van ESA”

Behalve de zoektocht naar geschikte astronauten met een beperking, wil ESA ook voor de gehele werkvloer stappen zetten als het gaat om diversiteit en inclusie. Daarover vertelt Lucy van der Tas, Head of Talent Acquisition. “Diversiteit zit echt in het DNA van ESA. Vanaf het begin, want we werken voor alle lidstaten. Dat vind ik persoonlijk zo leuk aan mijn werk, ik zie elke dag Europese samenwerking op z’n best.” Daar stoppen de ambities voor meer diversiteit zeker niet. Zo zijn er doelen gesteld voor 2025, bijvoorbeeld dat dan 40% van de werkvloer uit vrouwen zou moeten  bestaan.

“Er is een maatschappelijke reden om te streven naar een inclusieve werkvloer. Als ESA willen wij iedereen kunnen vertegenwoordigen. We willen in principe iedereen een kans geven om de ruimte in te kunnen, ongeacht waar je vandaan komt, wat je geslacht is, enzovoort. Even belangrijk is de wetenschappelijke reden voor diversiteit. Elk lichaam reageert anders in de ruimte, ook afhankelijk van je geslacht, leeftijd, ethnische afkomst en dus ook lichamelijke beperking. Astronauten zijn proefkonijnen, er wordt onderzoek op hen gedaan en dat is ook heel belangrijk.”

Kansen voor mensen met een beperking

“Voor het onderzoek is het dus interessant om mensen met een fysieke beperking de ruimte in te sturen. We zijn klein begonnen met de oproep voor een para-astronaut feasibility project. Er zijn nu nog maar een aantal beperkingen die daarvoor in aanmerking komen. Maar we willen een stap zetten, De directeur van Human and Robotic Exploration heeft gezegd: ‘als we nu niet beginnen dan beginnen we nooit.” De bedoeling van het project is niet om slechts iemand de ruimte in te sturen, maar ook om deze op te leiden tot volwaardig astronaut en ook onderzoek te doen op diens lichaam.

Als het gaat om een andere functie dan astronaut, staan alle vacatures open voor mensen met een beperking. “Wij kijken naar de mens. Ik hoor ook van collega’s, ik voel mij hier gewaardeerd als mens. We houden de getallen van werknemers met een beperking niet bij, omdat we respecteren dat mensen als mens behandeld willen worden. We vinden het bovendien een inbreuk op de privacy.”

Toch realiseert ook ESA dat meer mensen met een beperking op de werkvloer belangrijk is. Het is echter niet eenvoudig om geschikte kandidaten te vinden. “Dat komt omdat voor het overgrote deel van onze vacatures een universitaire master in engineering of natuurwetenschappen noodzakelijk is. Daarbij vragen de meeste banen bij ons minimaal 5 jaar ervaring in een gerelateerde sector en worden mensen pas vaak interessant als ze 10 jaar ervaring hebben. Tot nu toe hebben samenwerkingen met organisaties gespecialiseerd in de bemiddeling van mensen met een beperking niet de juiste kandidaten opgeleverd. Misschien hebben we nog niet de juiste kanalen gevonden.”

Wil jij werken bij ESA?

Heb jij een universitaire master in engineering of natuurwetenschappen en lijkt het je wel iets om bij ESA te gaan werken? Als je net afgestudeerd bent of nog gaat afstuderen dan is je beste kans het Young Graduate Trainee Programme. In februari publiceert ESA 110 vacatures voor pas afgestudeerden. Tijdens het programma leer je wat ESA betekent en kan je van daaruit doorgroeien. Is het al wat langer geleden dat je bent afgestudeerd? Dan kan je het beste de vacaturewebsite van ESA in de gaten houden en een alert instellen die je op de hoogte houdt van geschikte vacatures. Hoewel alle vacatures openstaan voor mensen met een beperking, heb je met een beperking zeker niet meteen een streepje voor. Lucy van der Tas: “We kijken allereerst naar competenties, dat is het allerbelangrijkste. Daarna pas naar diversiteit.”