Yvette den Brok: Gun elk kind gehandicapte helden

Wat zou het mooi zijn als kinderen die zelf leren lezen inclusieve kinderboekjes aangeboden kregen. Boekjes waarin de diversiteit van onze samenleving goed zichtbaar is. Waarin de kinderen niet alleen zichzelf maar mensen van allerlei pluimage herkennen. Waarin kinderen hun broodnodige helden vinden en waarin kinderen dingen zouden lezen die hen nieuwsgierig maakten.

Helaas is dat niet zo. Het overgrote deel van de kinderen in Nederland leert lezen volgens de zogenaamde 'Veilig leren lezen’-methode. Een methode die puur gericht is op het systematisch leren lezen. Zonder aandacht voor het creëren van leesplezier. Zonder aandacht voor die broodnodige helden, laat staan voor diversiteit of inclusie. Een gemiste kans waar met name gehandicapte kinderen nadeel van ondervinden. Vooral ouders kunnen hierin verandering brengen.

Een gewoon mens is de beste held

Om mentaal te groeien hebben kinderen helden nodig. Helden die kinderen in één klap doen beseffen: als hij of zij het kan, kan ik het ook! Helden die een kracht in kinderen losmaken. Die kinderen vleugels geven waardoor kinderen mét en zonder handicap tot meer in staat zijn dan iemand ooit had durven dromen. Helden hoeven overigens niet weet-ik-wat-voor-onvoorstelbare-fratsen te kunnen uithalen. Ze hoeven geen magische krachten te hebben of superslim te zijn, tenzij dat het verhaal smeuïger maakt, natuurlijk. Kinderen hebben veel meer aan een held die een gewoon mens is of in ieder geval zo veel mogelijk op een gewoon mens lijkt.

Veel kinderen vinden hun held in hun familie of in hun directe omgeving, in een personage uit een kinderfilm of in een bekendheid van tv of van internet. En in kinderboeken natuurlijk. Tenminste, voor zover kinderen met het rigide leesonderwijs nog plezier in lezen weten te krijgen én voor zover er goede, moderne inclusieve kinderboeken verschijnen.

De held met die zogenaamde rottige eigenschap

Een held moet een eigenschap hebben die het kind zelf ook heeft. Dat maakt het voor het kind gemakkelijk om zichzelf in de held te herkennen. Juist als het gaat om een eigenschap die het kind niet had willen hebben. Een eigenschap waarover het kind is wijsgemaakt dat het hem of haar zwak maakt. Juist dat is helemáál geweldig. Dat maakt namelijk dat een kind zichzelf aan de held kan optrekken, omdat de held met die zogenaamde rottige eigenschap toch wél tot het nodige in staat blijkt te zijn.

In de tijd dat meisjes nog werd aangepraat dat zij niet sterk waren en nooit – zelfs niet als ze later groot zouden zijn - de regie over hun leven zouden kunnen voeren, heeft Pipi Langkous als held menig grietje de kracht en inspiratie gegeven om het tegendeel te bewijzen.

Kinderen van nu kampen met andere eigenschappen op grond waarvan ze ondergewaardeerd en hulpeloos gevonden worden. Niet het juiste gewicht hebben bijvoorbeeld, of niet de goede huidskleur of een handicap. Een kind dat qua gewicht afwijkt van de norm kan veel hebben aan een held die extreem dik, of juist extreem dun is. Voor een kind met een donkere huidskleur, dat in een ‘witte’ samenleving leeft, kan een held van kleur geweldig zijn. En voor een gehandicapt kind zou een gehandicapte held perspectief bieden.

Gehandicapte helden als krachtbronnen voor gehandicapte kinderen

Nou is het aanbod van helden voor kinderen sowieso niet erg divers. Als het om helden gaat, vissen gehandicapte kinderen helemaal vaak achter het net. Familieleden of andere mensen uit de directe omgeving van een gehandicapt kind zijn doorgaans niet-gehandicapt. Zoveel gehandicapte bekendheden van tv of internet zijn er niet en ik ken geen gehandicapt personage uit een kinderfilm.

Gelukkig is er een groeiend aantal auteurs die kinderboeken schrijven, met een krachtig gehandicapt personage in de hoofdrol. Oók voor beginnende lezers, al zijn die boeken nog steeds ver in de minderheid.

Een toverstaf om de handicap weg te toveren

Boeken met een gehandicapt personage in de hoofdrol draaien te veel om de handicap. Uit zulke verhalen kunnen gehandicapte kinderen geen kracht putten. Door dat soort boeken worden gehandicapte kinderen juist bevestigd in het idee waarmee velen van hen helaas nog steeds worden opgevoed. Het idee dat er iets niet goed aan hen is. Iets wat steeds opnieuw moet worden uitgelegd en er eigenlijk niet zou moeten zijn. Er zijn zelfs kinderboeken waarin de gehandicapte hoofdpersoon een toverstaf heeft waarmee de handicap kan worden weggetoverd. Dat is natuurlijk helemaal te gek voor woorden! Terwijl geen auteur het in zijn hoofd zal halen om een personage met een zwarte huid een toverstafje te geven waarmee de huid wit getoverd kan worden, is het wegtoveren van een handicap blijkbaar wel geoorloofd.

Er gewoon mogen zijn in goede kinderboeken

In een goed kinderboek over een gehandicapt personage, mag de handicap er gewoon zijn en wordt de handicap – of de oorzaak ervan – nergens beschreven. Hooguit wordt er heel kort iets over gezegd als dat echt relevant is. Als een blind personage er bijvoorbeeld  van baalt dat hij steeds struikelt over verkeerd geparkeerde fietsen of reclameborden op de stoep. Of – beter nog - als de handicap  een voordeel oplevert, bijvoorbeeld als een vriendje of vriendinnetje mee kan rijden op de rolstoel. In een goed kinderboek over een gehandicapt personage is dat personage een kind dat gewoon meedoet met de rest, met initiatieven en ideeën komt, ruzie maakt een vriendschappen sluit. Kortom boeken waarin gehandicapte kinderen hun helden kunnen vinden en kunnen gaan denken: ‘Als hij of zij dat kan, kan ik het ook!’

Geen probleemboeken

Jammer genoeg komen kinderboeken over gehandicapte personages weinig onder de aandacht. Veel basisscholen blijven zich blindstaren op de ‘Veilig-leren-lezen’-methode en veel boekhandels zijn geneigd om deze boeken in het schap van de zogenaamde ‘probleemboeken’ te zetten. Alsof een handicap een probleem is!

Gehandicapte helden ook goed voor kinderen zonder handicap

Mijn hoop als kindercoach in ruste en als één van de vele auteurs van inclusieve kinderboeken is daarom gericht op ouders. En dan bedoel ik niet alleen ouders van gehandicapte kinderen. Gehandicapte helden zijn immers ook belangrijk voor kinderen zonder handicap. Die helden zullen hen een positiever en reëler beeld voorspiegelen van het leven met handicaps dan het beeld wat de meeste kinderen daarvan hebben. Ze zullen daardoor minder angstig worden van het idee dat zijzelf of mensen in hun omgeving ooit een handicap kunnen krijgen.

Er is nog iets waarom je kinderen zonder handicap een goede gehandicapte held moet gunnen. Als zij door zo’n held leren zien dat mensen met een handicap een prima leven kunnen leiden, gaan ze vanzelf zien dat zij – zónder handicap – helemáál in staat zijn om veel te bereiken in het leven. Kinderen zien echt wel dat een leven zonder handicap minder sores met zich meebrengt dan leven met een handicap. Misschien klinkt dit bizar, maar zo werkt het wel. Als niet-gehandicapte kinderen op die manier kracht en inspiratie vinden om iets van hun leven te maken, zie ik hier geen probleem in.

Ouders: schreeuw het van de daken!

Dus ouders: gun je kind gehandicapte helden, inclusieve boekjes en een methode om te leren lezen die je kind nieuwsgierig en gek op lezen maakt. Kaart het steeds weer aan op school en bij de boekenwinkel en schreeuw het van de daken.

Als je op zoek gaat naar een kinderboek waarin een gehandicapt personage zit, dan kun je inspiratie opdoen op de site van de bibliotheek. Dit zijn de kinderboeken die zij hebben in volgorde van verschijning. Dit zijn overigens niet allemaal boeken die echt inclusief zijn, maar er zitten ook wel verrassend goede boeken tussen. Veel van de boeken zijn ook nog steeds te koop in de boekhandel!